Strefa marek
Poradnik nr 44 - Kiedy odpowiadamy za długi firmy?
Kiedy odpowiadamy za długi swojego przedsiębiorstwa?

Odpowiedź na pytanie zadane w tytule uzależniona jest przede wszystkim od formy prowadzenia działalności gospodarczej. Inaczej bowiem kształtuje się odpowiedzialność jednoosobowych przedsiębiorców czy wspólników spółek osobowych, a inaczej wspólników spółek z ograniczoną odpowiedzialnością. Aby nieco przybliżyć Czytelnikom te kwestie, przygotowaliśmy syntetyczny przegląd zasad odpowiedzialności za długi przedsiębiorstwa w odniesieniu do wybranych form prawnych.

Kiedy odpowiadamy za długi firmy?


Jednoosobowa działalność gospodarcza

Bez wątpienia stanowi najpopularniejszą formę prowadzenia biznesu w Polsce. Za skorzystania z niej zachęcają liczne ułatwienia, takie jak prosta i bez kosztowa procedura rejestracji, brak wymogu posiadania określonego kapitału początkowego czy też brak konieczności prowadzenia pełnej księgowości. Warto jednak pamiętać, że jednym z kluczowych elementów prowadzenia indywidualnej działalności gospodarczej jest osobista odpowiedzialność przedsiębiorcy za długi firmy. Oznacza to, że osoba fizyczna jako podmiot prowadzący działalność gospodarczą za wynikłe z niej zobowiązania odpowiada całym swoim majątkiem, w tym majątkiem prywatnym. W przypadku tej formy prowadzenia działalności nie ma bowiem rozgraniczenia na majątek firmy i majątek prywatny właściciela. Ewentualni wierzyciele mogą dochodzić swoich należności zarówno z majątku „firmowego”, jak i prywatnego przedsiębiorcy. Co więcej, wierzyciele osobiści (np. podmiot, w którym przedsiębiorca zaciągnął pożyczkę na cele prywatne) mogą dochodzić swoich wierzytelności nie tylko z majątku prywatnego, ale także z majątku „firmowego” dłużnika. Istotne jest także, że osobista odpowiedzialność przedsiębiorcy jednoosobowego nie odnosi się jedynie do majątku nabytego podczas prowadzenia działalności, ale ma również odniesienie do majątku zgromadzonego przed rozpoczęciem działalności.

Spółka jawna

Stosunkowo prostą formą prowadzenia działalności jest także spółka jawna, która, w przeciwieństwie do jednoosobowej działalności gospodarczej, posiada odrębną od swoich wspólników podmiotowość prawną. Może ona we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana. Jednakże także w tym przypadku wspólnicy ponoszą osobistą odpowiedzialność za długi spółki. Każdy wspólnik spółki jawnej odpowiada bowiem za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką. Istotnym jest przy fakt, że odpowiedzialność wspólników ma charakter subsydiarny (pomocniczy wobec spółki), gdyż wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika tylko wtedy, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna.

Jednocześnie, niejako na marginesie, należy zaznaczyć, że odpowiedzialność wspólników spółki jawnej nie może być skutecznie wyłączona ani ograniczona wobec osób trzecich.

Spółka komandytowa

Jedną z największych zalet spółki komandytowej jest możliwość realnego ograniczenia odpowiedzialności jej wspólników (przy odpowiednim skonstruowaniu struktury majątkowej spółki). W spółce komandytowej mamy bowiem do czynienia z dwiema kategoriami wspólników: komplementariuszami i komandytariuszami.

Odpowiedzialność komplementariusza za zobowiązania spółki jest nieograniczona, solidarna i subsydiarna. Odpowiada za zobowiązania spółki komandytowej całym majątkiem osobistym, solidarnie z innymi wspólnikami oraz spółką. Jednakże wierzyciel może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika jedynie wówczas, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna (odpowiedzialność subsydiarna).

Odpowiedzialność komandytariusza za zobowiązania spółki jest ograniczona do tzw. sumy komandytowej, która winna być określona w statucie spółki i wpisana do rejestru. Suma komandytowa jest to cyfrowo określona kwota pieniężna wskazująca, w jakiej części wierzyciele spółki mogą zaspokoić swoje należności z majątku osobistego komandytariusza w przypadku, gdy egzekucja z majątku samej spółki okaże się bezskuteczna. Suma komandytowa może być podwyższana lub obniżana, z zastrzeżeniem, że jej obniżenie nie ma skutku wobec wierzycieli, których wierzytelności powstały przed momentem wpisu obniżenia do rejestru. Zarówno podwyższenie, jak i obniżenie sumy komandytowej następuje wyłącznie w drodze zmiany umowy spółki w formie aktu notarialnego. Należy przy tym zwrócić uwagę, że obniżenie sumy komandytowej staje się skuteczne dopiero z chwilą dokonania wpisu w rejestrze przedsiębiorców, zaś jej podwyższenie już z chwilą wprowadzenia odpowiedniej zmiany w umowie.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

Jest najpopularniejszą formą spółki handlowej. Najczęściej decydują się na nią przedsiębiorcy pragnący ograniczyć swoją odpowiedzialność za zobowiązania spółki. Charakterystyczną cechą spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest bowiem brak odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki.

Istotnym jest jednak, że w praktyce zasada ta obowiązuje jedynie wówczas, gdy wspólnik spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie jest jednocześnie członkiem jej zarządu. Członkowie zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością odpowiadają bowiem za zobowiązania tej spółki, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna (o ile nie nastąpiły przesłanki uprawiające do zwolnienia z tej odpowiedzialności). Oznacza to, że jeżeli wierzyciel spółki nie był w stanie zaspokoić się z majątku spółki, może dochodzić zapłaty od członka jej zarządu, jeżeli dług powstał w okresie pełnienia przez niego funkcji w zarządzie. W takiej sytuacji członek zarządu odpowiada za zobowiązania spółki osobiście, całym swoim majątkiem.

Zmiana formy prawnej – kiedy warto o tym pomyśleć?

Przede wszystkim wskazać należy, że nie ma uniwersalnych reguł, które pozwolą zarówno na wybór odpowiedniej formy prowadzenia działalności, jak i rozwiązań prawnych prowadzących do zmiany dotychczasowej formy prawnej na tę docelową. Zarówno forma prawna, jak i droga do jej osiągnięcia w każdym przypadku powinna być dostosowana do specyfiki prowadzonego biznesu, w tym wymogów prawnych stawianych dla określonego typu działalności oraz otoczenia prawno-biznesowego (licencje i koncesje, dofinansowania, umowy z kluczowymi kontrahentami czy kredyty).

Warto jednak regularnie zadawać sobie pytanie, czy wykorzystywana forma prowadzenia biznesu jest optymalna i czy nie warto pomyśleć o jej zmianie bądź o dywersyfikacji ryzyk wynikających z obecnej działalności gospodarczej.

Rynek Zabawek


Artykuł powstał przy współpracy redakcji Ateneum i magazynu "Rynek Zabawek"

Autorką tekstu jest Daria Leszczyk – adwokat w Grabowski i Wspólnicy Kancelaria Radców Prawnych Sp.k. Specjalizuje się w prawie spółek handlowych, aspektach związanych z planowaniem sukcesji w firmach rodzinnych oraz obsłudze procesów strukturyzacyjnych. Prowadzi liczne procesy przekształceń, fuzji, przejęć i podziałów spółek handlowych oraz uczestniczy w opracowywaniu i wdrażaniu kompleksowych planów strukturyzacji kapitałowych i majątkowych przedsiębiorstw. Prowadzi szkolenia z zakresu sukcesji firm rodzinnych.

Źródło fotografii: Shutterstock.com